Cerkiew Zwiastowania (z gr. wym. Naós Ewangelistrias)

Pierwszą rzeczą, którą zauważa się wpływając do portu na Tinos, jest wysoka dzwonnica cerkwi Zwiastowania i sama majestatyczna cerkiew; oba budynki górują nad wzgórzem powyżej Chory. To dla wielu chrześcijan cel pielgrzymki życia i miejsce ukochane przez wiernych, jak również miłośników sztuki, tradycji i historii. Cerkiew powiązana jest z wyspą historycznie, ale też ekonomicznie i turystycznie.

Architektura świątyni podąża za wzorcami tutejszej tradycji, ale nie brak również wpływów ze Wschodu i Zachodu. Obecna budowla została wzniesiona na ruinach wczesnochrześcijańskiej świątyni pod wezwaniem Jana Prodromosa [przypis tłum.: grecki przydomek Jana Chrzciciela] i starożytnego sanktuarium poświęconego bogu Dionizosowi. Zespół kościelny Matki Boskiej z Tinos składa się z dwupiętrowego budynku, w którym mieści się główna cerkiew na drugim poziomie, ale też wiele mniejszych zabudowań znajdujących się na dziedzińcu. To trzynawowa bazylika z rozszerzoną i podwyższoną nawą środkową, która oddzielona jest po obu stronach przez kolumnadę. Powyżej głównego wejścia do cerkwi znajduje się na zewnątrz płaskorzeźba z dwoma archaniołami, a pomiędzy nimi wyryci są fundatorzy świątyni.

Cudotwórcza ikona Zwiastowania znajduje się po lewej stronie od strony wejścia dla pielgrzymów, umieszczona w marmurowym ozdobnym ołtarzu. Drewniana ikona, uszkodzona podczas pożaru, ale też pęknięta pośrodku od dwóch uderzeń kilofu robotnika, który ją odnalazł, wydaje się majestatyczna, bowiem pokryta jest niezliczonymi klejnotami i bogatymi wotami pierwszych pielgrzymów. Wśród nich widoczne są twarze Matki Boskiej i archanioła Gabriela. Niektórzy twierdzą, iż ikona została namalowana przez Świętego Łukasza Ewangelistę, inni znów datują ją na późniejsze wieki. Z wiernej kopii ikony wiemy, że obrazuje ona scenę zwiastowania przez anioła, który (po lewej stronie) obdarowuje lilią klęczącą z nabożnością i bojaźnią bożą (po prawej stronie) Matkę Boską.

Cerkiew zapełniona jest wotami i darami licznych pielgrzymów, którzy w ten sposób wyrażają swoje prośby lub podziękowania za „cuda”, których dokonała Matka Boska. Wyróżnia się po prawej stronie srebrne drzewko pomarańczowe - drzewo, które ujrzał uzdrowiony ślepiec; statek z rybą zaklinowaną w szkielecie, dar od kapitana, który cudem uratował się z tonącego okrętu, i wiele innych darów znajdujących się dookoła. Wszystko to, wraz ozdobami cerkwi, imponującym pozłacamym i rzeźbionym w drewnie ikonostasem, amboną i kunsztownym tronem biskupim wbudza nabożność i szacunek każdego odwiedzającego.

Poniżej poziomu głównej świątyni znajduje się cerkiew pod wezwaniem Źródła Życia – Odnalezienia (z gr. wym. Zoodochu Pighís; przypis tłum.: w prawosławiu jeden z przydomków Matki Boskiej), gdzie pielgrzym może zaczerpnąć święconej wody ze źródła, które tu wytrysnęło, i nabrać ziemi z miejsca odnalezienia ikony.

W pomieszczeniach wokół dziedzińca cerkwi znajdują się biura, muzeum i inne lokale służące potrzebom fundacji i przybyszów. Na dziedzińcu znajduje się również butla-fontanna, dar innowiercy, który uwierzył, że został uleczony poprzez cud Wielce Łaskawej.

Obok cerkwi stoi majestatyczna dzwonnica. Wznosi się ona ze swojej kamiennej podstawy na wysokość 30 m z trzema marmurowymi latarniami dłuta Ioannisa Philippotisa (wym. Joanis Filipotis) według projektu Anastasiosa Orlandosa. Dzięki swojej wspaniałości i czystemu dźwiękowi brzmiącemu echem na całą Chorę i okolice, dzwony stały się znakiem rozpoznawczym cerkwi, ale też całej stolicy wyspy, bowiem pierwszą budowlą, która ukazuje się przybyszowi z daleka jest właśnie dzwonnica.

ODNALEZIENIE IKONY

Na początku XIX w. w monastyrze Kechrovouni (wym. Moní Kiechrowuni) zamieszkiwała mniszka Pelagia. To właśnie ona miała wizję Matki Boskiej, która wskazała jej miejsce, gdzie należy kopać, aby znaleźć ikonę. Wizja mniszki powtórzyła się trzy razy, aż w końcu ta –przekonana - zwróciła się do władz wyspy, które z troską zajęły się poszukiwaniem ikony. Jednak z czasem z powodu braku pozytywnych rezultatów porzucono próby poszukiwania, do których powrócono z jeszcze większym zapałem po klęsce głodu, jaka dotknęła wyspę. Kopiąc w fundamentach wczesnochrześcijańskiej świątyni, aby wznieść nową, w dniu święcenia, w Nowy Rok 1823 wytrysnęła woda z wyschłej studni w okolicy, co uznano za cud. Tak oto nowa świątynia została ofiarowana Źródłu Życia. Tymczasem nadal trwały prace poszukiwawcze ikony, a 30 stycznia kilof jednego z robotników z wioski Falatados uderzył i rozciął na dwie części ikonę, pozostawiając jednak nietknięte postaci Matki Boskiej i Archanioła.

Radosna wiadomość o znalezisku rozeszła się błyskawicznie po wyspie i całej powstańczej Grecji, wszyscy wierni przybyli, aby się pokłonić i zaoferować pomoc ekonomiczną przy budowie świątyni i kosztowności jako wota, podczas gdy gorączkowo kontynuowano prace budowlane. Pośród pierwszych pielgrzymów znaleźli się bohaterowie greckiego powstania narodowo-wyzwoleńczego: Kolokotronis, Makrygiannis (wym. Makryjanis), Miaoulis (wym. Miaulis), Kanaris i wielu innych.

„LATARENKI”

To jeden ze zwyczajów mających miejsce co roku 30 stycznia w Chorze, w którym odżywa radosna nowina odnalezienia ikony: mieszkańcy każdego zakątka wyspy tłumnie gromadzą się z zapalonymi latarenkami w rękach, aby pokłonić się ikonie Zwiastowania.

Wieczorem 30 stycznia powiatowa orkiestra filharmoniczna, uczniowie szkół podstawowych, gimnazjów i liceów, ale też małe dzieci i dorośli, trzymając po jednej przeźroczystej kolorowej latarence, wyruszają z cerkwi Zwiastowania Matki Boskiej i maszerują przez wąskie alejki śpiewając hymny (dosł. marsze) związane z tym wielkim świętem na Tinos.

„Zbierzcie się mieszkańcy Tinos/ abyśmy świętowali/ odnalezienie naszej Matki Boskiej/ wszyscy śpiewajmy hymny.”

Najpierw kroczy kler, za nim władze Tinos i Cyklad, za którymi podążają mieszkańcy wyspy, ale też przybysze; zbierają się na placu Pantanassi, gdzie sztuczne ognie oświetlają niebo i słychać syreny okrętów. Z podwyższenia na placu wygłaszane są mowy dziękczynne i życzenia, zaś radosne święto kończy się bogatym poczęstunkiem od władz Tinos.

PANHELLEŃSKA ŚWIĘTA FUNDACJA ZWIASTOWANIA MATKI BOSKIEJ NA TINOS

Fundacja (gr. wym. Panelinjo Jero Idryma Ewangelistrias Tinu – P.I.I.E.T.) jest podmiotem prawnym i znajduje się w jurysdykcji Ministerstwa Edukacji i Religii. Zarządzana jest przez 10-osobową radę pod przewodnictwem metropolity Syros i Tinos. Dochody pochodzą z datków wiernych, sakramentów, darowizn spadkowych, a także ze sprzedaży wotów i wynajmu nieruchomości.

Działalność, jaką rozwinęła fundacja, do dzisiaj jest wieloraka i znacząca. Dokładniej rzecz biorąc, rozwija mnóstwo działań narodowych, edukacyjnych, filantropijnych, religijnych, społecznych i kulturalnych. Należą do nich między innymi: opieka nad tysiącem uciekinierów, zaoferowanie kosztowności świątyni i ikony rządowi greckiemu na wypadek wojny; założenie, finansowanie i wspieranie szkół, stypendia dla mieszkańców Tinos spełniających kryteria (jak np. N.Litras, N. Gizis, G. Chalepas, N. Louvaris i wielu innych), pomoc ubogim, chorym i starcom, prace społeczne (np. drogi, wodociągi, elektryczność, port) i wiele innych.

15 SIERPNIA

Największym świętem na Tinos i jednym z największych świąt prawosławia jest święto Matki Boskiej 15 sierpnia. Nie tylko cerkiew, ale cała wyspa przygotowuje się zawczasu do tego dnia. Wierni tłumnie od rana gromadzą się w kościele i na dziedzińcu, ale też w alei Wielce Łaskawej (gr. Megalocharis), aby usłyszeć hymny i liturgię. Przez całą noc dźwięcznie bijące dzwony i psalmy łączą się w jedno wraz z modłami cierpiących ludzi, którzy proszą o łaskę ze wszystkich stron świata.

O świcie święta Matki Boskiej panuje powszechny ścisk nie tylko w cerkwi, ale też w jej pobliżu, w alejach, na placu, w porcie i wszędzie po trasie procesji cudotwórczej ikony. Po odprawieniu patriarchalnej liturgii w cerkwi, w pobożnej i wzruszającej atmosferze zaczyna się procesja z litanią w kierunku placu Pantanassi w towarzystwie powiatowej orkiestry filharmonicznej i kontyngentów marynarki. Ikona niesiona jest pod baldachimem przez wybranych żołnierzy marynarki, dalej idzie większość duchowieństwa, przedstawicieli władz państwowych i lokalnych, ale też zwykłych obywateli. Kiedy procesja udaje się w kierunku portu, wierni przepychają się na środek ulicy, tak aby ikona przeszła nad nimi, aby mogli jej dotknąć i błagać o cud. Razem z psalmami i muzyką słychać głosy (jęki) pozbawionych nadziei, błagania i prośby, ale też radosne głosy dziękujące za doznane cuda i łaski. Na podwyższeniu na placu odbywa się laudacja, wykrzykiwane są przez przedstawicieli duchowieństwa i władz panigyryki, jednocześnie zostają oddane honory przez jednego z przedstawicieli władz, który udaje się na miejsce zatonięcia krążownika „Elli”, aby uczcić pamięć członków załogi, którzy zatonęli, kiedy krążownik został zatopiony w wyniku tchórzliwego ataku Włochów, 15 sierpnia 1940 r. Na koniec ikona tym samym sposobem powraca do cerkwi, pozostawiając wszystkich w bojaźni bożej i nadziei.