Η Τήνος είναι ένα προικισµένο από τη φύση νησί. Εκτός από τη γαλήνη και την ηρεµία του τηνιακού τοπίου, υπάρχει και η άγρια πλευρά του µε τα βράχια, σκαλισµένα από τους ανέµους και τα µανιασµένα κύµατα. Το νησί αυτό, λοιπόν, περιλαµβάνει και αρκετά σπήλαια, παραδοµένα στο χρόνο και στα φυσικά φαινόµενα, και ανεξερεύνητα (τα περισσότερα). Από τα µεγαλύτερα και σπουδαιότερα σπήλαια του νησιού είναι:
Το Σπήλαιο Γαστριά
Βρίσκεται 1χλµ δυτικά των Κιονίων και θεωρείται ότι παλαιά εδώ υπήρχαν αγγειοπλαστεία. Σ’ αυτό συνηγορεί και το έδαφος, που είναι πλούσιο σε άργιλο, αλλά και η ύπαρξη δυο καµινιών. Στην περιοχή έχουν βρεθεί πολλά θραύσµατα αγγείων και κοντά ήταν το µεγάλο ιερό του Ποσειδώνα και της Αµφιτρίτης, που κατανάλωνε πήλινα αγγεία προς εξυπηρέτηση του πλήθους των προσκυνητών. Άλλωστε η ονοµασία «Γαστριά» προέρχεται πιθανότατα από τη λέξη «Γλαστριά».
Το µήκος του σπηλαίου είναι πάνω από 50 µέτρα και εσωτερικά σε ορισµένα σηµεία είναι ιδιαίτερα ευρύ. Στο άνοιγµα στο εσωτερικό του έχει ανακαλυφθεί µια παράξενη κυκλική οικοδοµή. Κατά την παράδοση, εδώ κατέφευγαν οι χριστιανοί κατά τη διάρκεια των διωγµών τους. Άλλωστε, έχουν ανακαλυφθεί παλαιοχριστιανικές επιγραφές στα τοιχώµατα της Σπηλιάς.
Ο θρύλος θέλει η σπηλιά αυτή να συνδέεται µε το Κάστρο του Εξωµβούργου, ως µυστικό πέρασµα, όµως αυτό είναι δύσκολο να αποδειχτεί, καθώς η σπηλιά τερµατίζει σε ένα σηµείο, πιθανότατα λόγω κατολίσθησης. Το µέρος αυτό αξίζει να ερευνηθεί περισσότερο, αφού εκτός από γεωλογικό, παρουσιάζει και αρχαιολογικό ενδιαφέρον.
Μυγοσπηλιά ή Καµένη Σπηλιά
Βρίσκεται 6 χλµ δυτικά του χωριού Αετοφωλιά και 200µ πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, στην περιοχή Καστέλα. Το σπήλαιο αυτό έχει µήκος 55µ και δυο εισόδους. Υπάρχουν διάσπαρτα οστά ανθρώπων, τουλάχιστον από έξι γυναίκες και παιδιά. Από θραύσµατα αγγείων, µπορούµε να καταλάβουµε ότι αυτά χρονολογούνται στην Ελληνική Επανάσταση και παλαιότερα. Η παράδοση λέει ότι κάποιος καταστροφέας στο νησί έβαλε φωτιά στο στόµιο της σπηλιάς και καταδίκασε σε µαρτυρικό θάνατο τους ανθρώπους αυτούς.
Χαρακτηριστικό του σπηλαίου αυτού είναι το σπάνιο είδος µυγών που σε σµήνος κατοικούν εκεί. Ειδικοί εντοµολόγοι υποστηρίζουν ότι το είδος αυτό υπάρχει µόνο εδώ. 
∆ρακόλακας
Απέχει 4χλµ από το χωριό Πλατειά και 1χλµ από τον όρµο Βαθύ. Η σπηλιά πήρε το όνοµά της από το «δρακότι» που είναι µια ντόπια ονοµασία για την ασθένεια «κυάνωση». Οι ντόπιοι έφερναν τα παιδιά που ήταν προσβεβληµένα από αυτήν την ασθένεια και τους άλλαζαν τα µαύρα ρούχα µε άλλα ανοιχτόχρωµα. Εκεί γινόταν παράκληση για τη θεραπεία τους και τα παιδιά έµεναν στη σπηλιά για τρεις νύχτες. Όσα επιζούσαν, θεωρούνταν ότι θεραπεύονταν χάρη στις ιαµατικές ιδιότητες του σπηλαίου.
Το σπήλαιο του Πανόρµου
Το σπήλαιο αυτό εντοπίζεται βόρεια του Πανόρµου, στο βορειοδυτικό τµήµα της Τήνου. Ανακαλύφθηκε το 1854 και µετατράπηκε σε λατοµείο εξόρυξης µαρµάρου.
Στα µικρότερα σπήλαια της Τήνου ανήκουν:
Σπήλαιο Βρυοκάστρου
Βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά του λόφου του Βρυοκάστρου. Έχει πλάτος 4 µέτρα περίπου και µήκος 5 µέτρα. Η πρόσβαση στο σπήλαιο αυτό γίνεται µόνο µέσω θαλάσσης.
Σπήλαιο των Βουρλισµένων
Το συναντούµε στην οµώνυµη τοποθεσία, στην ανατολική πλευρά του νησιού. Έχει πλάτος 4 µέτρα και βάθος 5 µέτρα. Το έδαφός του είναι βραχώδες και αποτελεί καταφύγιο για τα αγριοπερίστερα. 
Σπήλαιο της Κιθάρας
Το σπήλαιο αυτό βρίσκεται 3 χλµ βόρεια του παραπάνω σπηλαίου. Πήρε το όνοµά του από την ακτή που έχει το σχήµα της κιθάρας. Έχει 5 µέτρα πλάτος και 6 µέτρα βάθος. Η πρόσβαση γίνεται µόνο µέσω θαλάσσης. Και αυτό, όπως και το παραπάνω, είναι καταφύγιο περιστεριών. Μάλιστα λέγεται πως το σπήλαιο αυτό συνδέεται µε το βουνό Τσικνιάς.
Άλλα σπήλαια του νησιού είναι των Φουρνακίων, της Σπηλιάς, της καµάρας, το Κουφαγρέλι κ.ά.
|