Ο επισκέπτης της Τήνου, πέρα από το προσκύνηµα στο ναό της Μεγαλόχαρης, θα πρέπει να εξερευνήσει το εσωτερικό τοπίο του νησιού, που έχει καταφέρει µέχρι σήµερα να παραµείνει αλώβητο από ξένες επεµβάσεις. Ο περιπατητής θα βαδίσει σε λιθόστρωτους δρόµους και µονοπάτια απολαµβάνοντας το πέτρινο στοιχείο της τηνιακής ενδοχώρας, µε την περίτεχνη ξερολιθιά της φτιαγµένη από µοναδικούς τεχνίτες που φρόντισαν να τη «δέσουν» µε το περιβάλλον. Θα έχει, ακόµα, την ευκαιρία να απολαύσει αποµακρυσµένους περιστεριώνες, «κεντη- µένους» µε µοναδική µαεστρία από µάστορες της πέτρας, αγροικίες και ξωκλήσια µε περίτεχνα καµπαναριά, αλλά και καταπράσινες ρεµατιές που στολίζουν το γαλήνιο τοπίο. 

Οι παρακάτω διαδροµές είναι µερικές µόνο από τις πολλές που προσφέρονται στους λάτρεις της πεζοπορίας. 

1 ΦΑΛΑΤΑ∆ΟΣ - [ΜΥΡΣΙΝΗ] - ΜΑΓΓΑΝΑΡΙ - ΠΛΑΤΥ -                 ΑΚΤΗ ΛΙΒΑ∆ΑΣ
Η διαδροµή αυτή παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, εφόσον ο οδοιπόρος µε αφετηρία το Φαλατάδο, ένα από τα µεγαλύτερα και ωραιότερα χωριά της Τήνου, έχει την ευκαιρία να περπατήσει σε λιθόστρωτο µονοπάτι στο µεγαλύτερο µέρος του, να βαδίσει στις σκιερές όχθες του ποταµού της περιοχής µε την πυκνή βλάστηση από πλατάνια και βελανιδιές και να εξερευνήσει τοποθεσίες µε παλιούς νερόµυλους. Στη θέση «Λυδάκια», το τοπίο είναι εντυπωσιακό, καθώς άπειροι αποσαθρωµένοι γρανιτόλιθοι καθηλώνουν τον περιηγητή. Η περιπλάνηση µπορεί να ολοκληρωθεί, µέσω των ειδυλλιακών περιοχών Πλατύ και Μαγγανάρι, στον Όρµο της Λιβάδας, µιας πανέµορφης και πεντακάθαρης παραλίας. Βέβαια, η διαδροµή αυτή µπορεί να παραταθεί ως το Φάρο της Λιβάδας, που βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο του νησιού. Στον ίδιο προορισµό µπορεί να καταλήξει κανείς  και µε αφετηρία το χωριό Μυρσίνη, που βρίσκεται στους πρόποδες του Τσικνιά. 

2 ΞΙΝΑΡΑ - ΞΩΜΠΟΥΡΓΟ - ΚΟΥΜΑΡΟΣ - ΣΚΑΛΑ∆ΟΣ - ΚΡΟΚΟΣ - ΣΜΑΡ∆ΑΚΙΤΟ - ΤΑΡΑΜΠΑ∆ΟΣ - ΚΑΜΠΟΣ - ΛΟΥΤΡΑ - ΠΕΡΑΣΤΡΑ
Μεγάλη και κουραστική είναι αυτή η διαδροµή, αλλά αξίζει να την ακολουθήσει κανείς, γιατί θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει αρκετά χωριά της ενδοχώρας περνώντας µέσα από αυτά, αλλά και το φυσικό τοπίο σε όλο του το µεγαλείο και σε όλες του τις εκφάνσεις. Με αφετηρία το χωριό Ξινάρα, έδρα του δήµου Εξωµβούργου, όπου δεσπόζει το µεγαλόπρεπο κτίριο της καθολικής αρχιεπισκοπής, ο περιηγητής ανηφορίζει προς το Ξώµπουργο που υψώνεται πάνω από το χωριό αυτό ρίχνοντας τη σκιά του επιβλητικά. Στην κορυφή του Κάστρου η πανοραµική θέα καθηλώνει, ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο µεγάλος µαρµάρινος σταυρός σε ανάµνηση της παλιάς εκκλησίας της Αγίας Ελένης που βρισκόταν εκεί. Στη συνέχεια, ο δρόµος «περνά» από τον Κουµάρο, στην πλαγιά του βουνού «Φούρκα», µε θέα την κοιλάδα της Κώµης και τα χωριά της. Έχοντας δεξιά του το µοναδικό τοπίο της Βωλάξ µε τους γρανιτένιους σχηµατισµούς, ο οδοιπόρος θα κατηφορίσει προς το πλησιέστερο χωριό, το Σκαλάδο, όπου µπορεί να κάνει στάση για καφέ και αναψυκτικό σε καφενείο του χωριού. Η κάθοδος θα συνεχιστεί προς τον Κρόκο, γραφικό χωριό µέσα στη ρεµατιά µε παραδοσιακές ταβέρνες. Η πορεία µετά γίνεται ανηφορική αλλά είναι ευχάριστη, καθώς συνεχίζεται σε µονοπάτι ανάµεσα σε χωράφια µε νερά και οπωροφόρα δέντρα. Συναντώντας γραφικά ξωκλήσια, περιστεριώνες, αλώνια, ανεµόµυλους ο περιηγητής θα φτάσει στο Σµαρδάκιτο, χωριό µε ωραία θέση και αρχιτεκτονική, και µε την δροσερή πηγή, όπου και θα ξαποστάσει. Συνεχίζοντας προς τον Ταραµπάδο, θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει το µοναδικό θέαµα των περίτεχνων περιστεριώνων που βρίσκονται συγκεντρωµένοι στην περιοχή και συγκαταλέγονται στους µεγαλύτερους και καλύτερα διατηρηµένους του νησιού. Θα προχωρήσει προς το γειτονικό χωριό, τον Κάµπο, απ’ όπου θα προµηθευτεί ζεστά µυρωδάτα παξιµάδια και χωριάτικο ψωµί, και θα κατηφορίσει προς τα Λουτρά, χωριό µέσα στο πράσινο και στα εσπεριδοειδή, έδρα των Ουρσουλινών και Ιησουϊτών µοναχών. Τέλος, θα φτάσει στο τέρµα της διαδροµής, στην Περάστρα, προχωρώντας παράλληλα σχεδόν στο ρέµα της Κώµης, ανάµεσα σε πικροδάφνες και λυγαριές και περνώντας από πέτρινα γεφύρια και λιθόστρωτα δροµάκια. 

3 ΜΟΝΗ ΚΕΧΡΟΒΟΥΝΙΟΥ - ΜΟΥΝΤΑ∆ΟΣ - ΣΜΠΕΡΑ∆ΟΣ - ΤΡΙΠΟΤΑΜΟΣ - ΞΩΜΠΟΥΡΓΟ
Αυτή τη διαδροµή που αρχίζει από τη Μονή Κεχροβουνίου και καταλήγει στο Ξώµπουργο ή και αντίστροφα µπορούµε να την παροµοιάσουµε µε συγκοινωνούντα δοχεία, αφού η αρχή και το τέλος της βρίσκονται στις δυο βουνοκορφές µε το ίδιο περίπου υψόµετρο. Γι’ αυτό, όποιος αποφασίσει να την περπατήσει, πρέπει να αντέχει σε κατήφορο και ανήφορο, που στο τέλος βέβαια θα βγει κερδισµένος, καθώς, παράλληλα µε τη σωµατική άσκηση, θα έχει απολαύσει µια ξεχωριστή διαδροµή. Από το Μοναστήρι ξεκινά λιθόκτιστο φιδωτό µονοπάτι που κατηφορίζει την πλαγιά µε τα χωράφια και τις αµέτρητες πεζούλες, τους στάβλους και τα αλώνια και καταλήγει στο χωριό Μουντάδος. Εδώ ο οδοιπόρος έχει την ευκαιρία να ξεναγηθεί στο όµορφο και γραφικό χωριό και να ξαποστάσει πίνοντας νερό από την πηγή του. Στη συνέχεια, περνώντας λιθόκτιστο γεφύρι και αφήνοντας στα δεξιά του την καταπράσινη Καρυά και το λόφο του «Κολοκυθά» µε τον εγκαταλελειµµένο ανεµόµυλο, θα φτάσει στα χωριά Σµπεράδο και Τριπόταµο. Οι δυο αυτοί παραδοσιακοί οικισµοί µε τους αµέτρητους περιστεριώνες, τις λιθόκτιστες βρύσες και τα ξωκλήσια που τους περιβάλλουν γοητεύουν τον επισκέπτη. Μετά τον Τριπόταµο, ο δρόµος γίνεται ανηφορικός και συµπίπτει µε τον αρχαίο δρόµο προς το Ξώµπουργο. Η διαδροµή, περνώντας µέσα από τα ερείπια της αρχαίας πόλης µε κατάλοιπα του επιβλητικού αρχαϊκού τείχους, τα διάφορα κτίσµατα και το ιερό της ∆ήµητρας, καταλήγει στους πρόποδες του βράχου που φιλοξένησε για αιώνες το µεσαιωνικό Κάστρο του νησιού. Μάλιστα, η περιήγηση µπορεί να ολοκληρωθεί µε µια ξενάγηση στη Μονή της Ιεράς Καρδίας του Ιησού, αλλά και µε ανάβαση στο Φρούριο, για όσους φυσικά αντέχουν.   

4 ΚΙΟΝΙΑ - ΚΤΙΚΑ∆ΟΣ - ΣΜΟΥΡ∆ΙΑ - ΒΑΡΥ - ΠΟΛΕΣ - ΧΩΡΑ
∆υο µικρότερες πορείες αυτής της διαδροµής είναι αυτές που συνδέουν τα χωριά Κτικάδο και Χατζηράδο µε τα Κιόνια, όρµο µε οικισµό και αρχαιολογικό χώρο, όπου βρίσκονται τα ερείπια του ναού του Ποσειδώνα και της Αµφιτρίτης. Είναι σχετικά σύντοµες και ξεκούραστες πορείες, αφού είναι κατηφορικές, αλλά και ευχάριστες µε εξαιρετική θέα στο απέραντο Αιγαίο και το γειτονικό νησί της Σύρου. Ο οδοιπόρος θα περάσει από αγροτικούς δρόµους και γεφύρια µέσα στο πράσινο. Το τµήµα αυτό της διαδροµής συνδέεται µε την παλιά αρτηρία Χώρας-Ξώµπουργου, η οποία καταλήγει στη Χώρα, περνώντας δίπλα από το τείχος της Αρχαίας Τήνου στη θέση «Πόλες» και από τα κατάλοιπα του Πεισιστράτειου υδραγωγείου. Αν κάποιος θέλει να ακολουθήσει ολόκληρη τη διαδροµή θα ξεκινήσει από το Χατζηράδο ή τον Κτικάδο, θα περάσει µέσα από τα ερείπια παλιού χωριού, και στη θέση Σµουρδιά θα κατηφορίσει στο λιθόστρωτο Ξώµπουργου-Χώρας.  

5 ΦΑΛΑΤΑ∆ΟΣ - ΒΩΛΑΞ - ΓΡΙΖΑ - ΣΚΛΑΒΟΧΩΡΙΟ - ΑΓΑΠΗ
Η διαδροµή αυτή οδηγεί από τα «Πάνω» στα «Κάτω Μέρη» της Τήνου, ξεκινώντας από το βόρειο άκρο του Φαλατάδου και συγκεκριµένα τον Καθλικάρο και καταλήγοντας στο χωριό Αγάπη. Ο περιπατητής, αφού περάσει µέσα από ένα µοναδικό τοπίο µε τεράστιους γρανιτόλιθους, θα φτάσει στο χωριό Βωλάξ. Μια ξενάγηση στο γραφικό χωριουδάκι και η αγορά παραδοσιακών καλαθιών επιβάλλονται, καθώς και ένα διάλειµµα για ξεκούραση στο καφενείο και την ταβέρνα του οικισµού. Στη συνέχεια, προχωρώντας στην περιοχή Γρίζα, κατά µήκος της ρεµατιάς µε πρίνους, σκίνα και πικροδάφνες, θα βρεθεί στο χωριό Αγάπη, µε τα πέτρινα γεφύρια, τους πολλούς περιστεριώνες, τις φραγκοσυκιές και τις αµυγδαλιές. Με µια µικρή παρέκκλιση, ο οδοιπόρος µπορεί να επισκεφτεί το µικρό Σκλαβοχωριό, γενέτειρα του ζωγράφου Νικολάου Γύζη. 

6 ΣΤΕΝΗ - ΠΟΤΑΜΙΑ - ΜΑΡΟΥΛΗ - ΛΥΧΝΑΦΤΙΑ
Αν κάποιος επισκεφτεί τη Στενή, κεφαλοχώρι της Τήνου και του αρέσει η πεζοπορία και η εξερεύνηση, αξίζει να ακολουθήσει το λιθόστρωτο µονοπάτι που ξεκινά από εδώ και κατηφορίζει νοτιοανατολικά  του νησιού µε κατάληξη στην καταπράσινη και ήσυχη παραλία της Λυχναφτιάς. Στην πορεία θα συναντήσει το χωριό της Ποταµιάς µε τις ρεµατιές του, θα περπατήσει στο παλιό δροµάκι της «Τάρταρης», αφού πρώτα θα περάσει το πέτρινο γεφύρι και, κατηφορίζοντας προς Μαρούλη (υπέροχο φυσικό τοπίο), θα συναντήσει παραδοσιακούς περιστεριώνες µέσα σε περιβόλια. Στη θέση «Νερόµυλος» αξίζει να σταµατήσει για να ξαποστάσει και να δει τον παλιό οικισµό µε το νερόµυλό του. Το τέλος της διαδροµής αυτής είναι η µαγευτική παραλία της Λυχναφτιάς µε τα πολύχρωµα βότσαλα, τα πράσινα νερά και θέα στη βόρεια Μύκονο. 

7 ΜΥΡΣΙΝΗ - ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ - ΚΟΡΥΦΗ ΤΣΙΚΝΙΑ
Ο επισκέπτης του νησιού θα έχει µια ολοκληρωµένη άποψη της Τήνου, αν εκτός άλλων διαδροµών, ακολουθήσει και αυτή που οδηγεί στην κορυφή του Τσικνιά (726µ ύψος), βουνού µε µύθους γύρω από το όνοµά του. Ξεκινώντας από το χωριό Μυρσίνη παίρνει το µονοπάτι προς «Ξωκόπι» που οδηγεί στους πρόποδες του βουνού. Στη θέση «Μάρµαρα» αρχίζει η ελικοειδής ανάβαση προς το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, για να καταλήξει στην κορυφή του Τσικνιά. Εδώ ο περιηγητής δικαιώνεται για την επιλογή του από τη θέα που ανοίγεται µπροστά του σε όλη την Τήνο και το Αιγαίο Πέλαγος µε τα γύρω νησιά. 

8 ∆ΥΟ ΧΩΡΙΑ - ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ - ΚΟΥΝΑΡΕΣ - [ΑΓ. ΒΑΡΒΑΡΑ] - ΑΓΙΟΣ ΣΩΣΤΗΣ
Με αφετηρία το «γλυστέρνι», την κάτω βρύση των ∆υο Χωριών, ο περιηγητής µπορεί να ακολουθήσει το παλιό φιδωτό µονοπάτι και να κατηφορίσει την πλαγιά έχοντας απεριόριστη θέα στη θάλασσα. Μπροστά απλώνονται τα βοσκοτόπια της «Μανταλούς», ενώ τριγύρω υπάρχουν διάσπαρτα ξωκλήσια και ελαιώνες. Φτάνοντας στο Μοναστήρι της Φανερωµένης και στη θέση «Κουναρές», ο διαβάτης αξίζει να κάνει στάση για να θαυµάσει το τοπίο και να διακρίνει κατάλοιπα του αρχαίου αγροτικού οικισµού. Μετά τις Κουναρές, η διαδροµή διχάζεται σε δυο κλάδους: ο ένας οδηγεί στην Αγία Βαρβάρα και ο άλλος -κύρια διαδροµή- στο γραφικό λιµανάκι του Αγίου Σώστη, µε ωραία παραλία. 

9 ΚΑΛΛΟΝΗ - ΑΕΤΟΦΩΛΙΑ - ΚΟΡΗΣ ΠΥΡΓΟΣ - ΣΤΑΥΡΙΑ - ΜΟΝΗ ΚΑΤΑΠΟΛΙΑΝΗΣ - ΠΛΑΤΙΑ - ΠΥΡΓΟΣ
Ο περιηγητής που θα αποφασίσει να κάνει αυτή τη µεγάλη και εξαιρετικού πολιτιστικού ενδιαφέροντος διαδροµή, για να πάει από τα Κάτω Μέρη στην Έξω Μεριά, θα έχει την ευκαιρία να αποκτήσει µοναδικές εµπειρίες, γιατί θα γνωρίσει την ανεξερεύνητη πλευρά της Τήνου. Θα ξεκινήσει από την Καλλονή, ένα πολύ όµορφο χωριό, όπως προδίδει και το όνοµά του, θα ανηφορίσει προς την Αετοφωλιά µε την ωραία θέα και τη γραφική πηγή, θα περάσει το λιθόκτιστο γεφύρι και θα φτάσει στους Αγίους Αναργύρους και στα Πυργιά, όπου υπάρχουν ερείπια από τους ελληνιστικούς χρόνους. Προχωρώντας πάντα στη βόρεια πλευρά της Τήνου µε τις απότοµες πλαγιές και την άγρια νησιωτική φύση, και έχοντας δεξιά του το πέλαγος θα σταµατήσει στην τοποθεσία Κόρης Πύργος, για να απολαύσει το µοναδικό τοπίο του λαγκαδιού της Χαλακιάς και αγροικίες χτισµένες πάνω σε αρχαίο οικισµό, καθώς και στα Σταυριά, έναν άλλο σηµαντικό αγροτικό οικισµό. Σε όλη τη διαδροµή το τοπίο είναι ξερό µε χαµηλή βλάστηση και χωράφια µε τις χαρακτηριστικές πεζούλες χτισµένες µε ντόπιο πέτρωµα. Ο επόµενος σταθµός είναι το Μοναστήρι της Καταπολιανής που ανάγεται στο 18ο αιώνα. Βρίσκεται στην πλαγιά του βουνού στην περιοχή των Ιστερνίων και έχει υπέροχη θέα στα χωριά της Έξω Μεριάς και πηγή µε δροσερό νερό. Στη συνέχεια η πορεία είναι καθοδική προς το χωριό Πλατιά µε το ηρώο του, αφιερωµένο στους πεσόντες Πανορµίτες, και τελικό προορισµό, τον Πύργο, το µεγαλύτερο χωριό της Τήνου. Εδώ ο περιηγητής θα περπατήσει τα µαρµαρόστρωτα δροµάκια, θα επισκεφτεί τα Μουσεία Χαλεπά και Πανορµιτών Καλλιτεχνών, τη Σχολή Καλών Τεχνών, το νεκροταφείο του χωριού µε τα υπέροχα γλυπτά του, το νέο Μουσείο Μαρµαροτεχνίας, θα θαυµάσει τα σπάνια υπέρθυρα, και θα ξαποστάσει στην γραφική πλατεία του χωριού µε τον υπεραιωνόβιο πλάτανο.

10 ΚΑΡ∆ΙΑΝΗ - ΙΣΤΕΡΝΙΑ - [ΟΡΜΟΣ ΙΣΤΕΡΝΙΩΝ] - ΒΕΝΑΡ∆Α∆ΟΣ - ΠΥΡΓΟΣ - ΜΑΡΛΑΣ - ΜΑΜΑ∆ΟΣ
Με αφετηρία την Καρδιανή, καταπράσινο χωριό στη νοτιοδυτική πλευρά της Τήνου, που «κρέµεται» κυριολεκτικά στην πλαγιά βουνού µε µοναδική θέα στο πέλαγος και τη Σύρο, ο οδοιπόρος προχωρεί παράλληλα µε την επαρχιακή οδό προς τα Ιστέρνια, µεγάλο και όµορφο χωριό, µε θέα εφάµιλλη αυτή της Καρδιανής. Εδώ, θα σταµατήσει, για να περπατήσει µέσα στα µαρµαρόστρωτα στενά, να επισκεφτεί το Μουσείο Υστερνιωτών Καλλιτεχνών και την περίτεχνη καθεδρική εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Αν θέλει και έχει χρόνο και όρεξη, µπορεί να κατηφορίσει στο λιθόστρωτο δροµάκι µε τα σκαλοπάτια για τον Όρµο των Ιστερνίων, όπου θα καθίσει για καφέ στο καφενείο ή για φαγητό µε θαλασσινά στις ψαροταβέρνες. ∆ιαφορετικά, συνεχίζει προς τον Πύργο, περνώντας από το γραφικό χωριό Βεναρδάδο, που βρίσκεται σε ρεµατιά µε πλατάνια. Αφού περιηγηθεί στο µεγαλύτερο και ωραιότερο χωριό της Τήνου, τον Πύργο, ο οδοιπόρος διασχίζοντας αρχικά την παλιά λιθόστρωτη αρτηρία που οδηγεί στον Πάνορµο, θα ακολουθήσει ανηφορική διακλάδωση προς το Μαρλά, µε τη µοναδική εκκλησία των Αγ. Αναργύρων και το γειτονικό µοναστήρι της Κυρα-Ξένης, καθώς και το Μαµάδο, το δυτικότερο οικισµό του νησιού, µε υπέροχη θέα προς το Στενό Τήνου-Άνδρου και την Άνδρο. Ενδιάµεσα, µπορεί να εξερευνήσει τον εγκαταλελειµµένο, πια, οικισµό του Ισµαήλ.